درمان بیماری های تنفسی با صمغ وشا

 گیاه وشا (اوشق) 

گیاه وشا که در طب سنتی با نام های دیگری مانند ؤشق، ؤشج، اوشق، اوشه، لزاق الذهب، بدران، اُشتک و اوشک شناخته می شود، گیاهی است علفی، از خانواده چتریان که بومی ایران و هندوستان می باشد. از ساقه ها، ریشه و دمبرگ های این گیاه مایعی خارج می شود که در مجاورت هوا سفت شده و به یک رزین یا صمغ تبدیل می شود. صمغ وشا از هزاران سال است که نه تنها در هند، ایران و کشورهای آسیایی مصرف درمانی داشته، بلکه در اروپا نیز به عنوان یک داروهای گیاهی مفید برای مشکلات تنفسی مانند سرفه و تنگی نفس مورد استفاده قرار می گرفته است. این گیاه در زبان انگلیسی به آمونیاک معروف بوده و صمغ آن نیز به صمغ آمونیاک شهرت دارد. حال در ادامه این مقاله با گیاه وشا (اوشق) و خواص درمانی صمغ آن آشنا شوید.

مشخصات ظاهری گیاه اوشق (وشا)

گیاه وشا یا اوشق (Dorema ammoniacum)، گیاهی علفی، چندساله و از خانواده چتریان (Apiaceae) می باشد که ارتفاع آن به 1/5 تا 2 (در برخی مناطق به 3 متر) می رسد. این گیاه دارای ساقه ای استوانه ای و بلند با شاخه های منشعب به رنگ سبز مایل به خاكستری می باشد. گل های آن گل افشان، متراکم و به رنگ زرد یا سفید دیده می شود و ریشه های این گیاه در آب شیرین فراوان رشد می کنند.

صمغ وشا یا اوشق چیست؟

در اثر خراش یا گزش حشرات بر روی ساقه، ریشه و گاهی دمبرگ های این گیاه مایع سفید مایل به شیری رنگی خارج می شود که در اثر مجاورت هوا خشک و سفت شده و مانند قطرات شکننده ای به رنگ سفید شیری تا قهوه ای و گاهی قرمز به گیاه چسبیده و یا بر روی زمین می افتد. صمغ اوشق اگر چه سخت و شکننده است، اما در مجاورت هوای گرما، نور خورشید و یا گرمای متوسط نرم می شود، اما ذوب نمی شود و در اثر حرارت بیشتر با شعله سفید می سوزد. این صمغ تا حدی در آب محلول بوده و امولسیون شیری رنگی از آن تشکیل می شود.

محل رویش و پراکنش گیاه اوشق

این گیاه بومی ایران، هند و دیگر کشورهای شرقی آسیا می باشد و همچنین در مناطق خشک و بیابانی شمال آفریقا نیز رشد می کنند. صمغ این گیاه عمدتا از مناطق مرکزی، جنوبی و شرقی ایران نظیر کاشان، بسطام، شاهرود، سمنان، اصفهان، آباده، فارس، سیستان و بلوچستان و قزوین جمع آوری می شود و از طریق کشورهای شرقی مانند هند به سایر اروپا صادر می گردد.

ترکیبات شیمیایی موثر گیاه وشا

صمغ این گیاه حاوی گلوکزهایی مانند اسید گلوکورونیک (Glucuronic acid)، گالاکتوز (Galactose)، آرابینوز (Arabinose) و رامنوز (Rhamnose) می باشد. علاوه بر این، دارای روغن فرار (0/5 تا 1/3) و رزین (65 تا 70 درصد) است. ماده موثره صمغ وشا معمولا برای استفاده دارویی و صنعتی صادر می شود و دارای طعم و مزه تلخ و تند بوده و بوی نسبتا معطری دارد.

خواص درمانی صمغ وشا

در طب سنتي ایران طبع صمغ اوشا گرم و خشک است و از آن به عنوان خلط آور، قاعده آور، ضد اكسیداسیون، ضد تشنج و ضد میكروب استفاده می شود. علاوه بر این، دارای خاصیت تب بر، افزایش تعریق، ادرارآور خفیف، ضد اسپاسم، مقوی، انرژی زا، تحریک کننده، ضد نفخ و گشادکننده عروق نیز می باشد.

این صمغ نرم کننده سینه است و پرکاربردترین موارد مصرف آن در درمان بیماری های تنفسی مانند آسم‌، برونشيت مزمن (به ویژه در افراد مسن)، زکام‌، نزله‌، تنگی نفس، سرماخوردگی و بیماری های ریوی می باشد. همچنین، صمغ اوشق باز کننده گرفتگي‌ها و انسداد کبد، طحال و دهانة عروق بوده و برای اشخاصی که به بزرگی کبد و طحال مبتلا شده اند نیز مفید است. به علاوه در هندوستان از آن به عنوان ضد انگل و سنگ شکن مثانه استفاده می شود. این صمغ خاصیت ضد درد و ضد اسپاسم دارد، لذا مصرف موضعی و خوراکی آن برای کاهش دردهای عضلانی، کمر درد، سیاتیک و همچنین تورم مفاصل بسیار موثر است.

نکته: مصرف بی رویه این صمغ سبب باز شدن بیش از حد دهانه عروق شده و گردش خون را مختل می کند، لذا از مصرف بی رویه آن خودداری کرده و یا مشورت پزشک یا متخصص طب سنتی اقدام به مصرف این صمغ نمایید.